Mình gần như không bao giờ đọc các bài viết đạo đức ỡm ờ kể cả có nội dung về người Việt xấu xí. Trong đó, chắc chắn có nhiều lời lẽ cay nghiệt, miệt thị và mình sợ điều đó.
Mình nhớ mang máng vào khoảng năm 1985, lần đầu tiên được mẹ cho về quê ngoại Hải Dương, người họ hàng mượn được chiếc xe Volga Liên Xô cũ kỹ chở gia đình mình. Chiếc xe ô tô hiện thực hóa cái tuổi thơ nghèo khó của mình sung sướng đến đờ đẫn, thằng bé ngắm nghía cảnh vật, rồi lại nhắm mắt hưởng từng cơn gió đồng hun hút lùa qua cửa kính trên mặt...
Bà làm cơm cho cả nhà ăn, mình nhất định không ăn mà loay hoay đứng ngoài đường làng trông chừng chiếc xe, có một đám trẻ nông thôn hiếu kỳ đang nghịch ngợm nó. Thằng bé gào thét đòi đến bất lực, mình chạy vào nhà hét ầm lên với bà ngoại:
- Bà ơi, bọn nhà quê nó trèo lên xe nhà mình vặn vặn tay lái!
Bà bảo sao cháu lại nói thế, bà cũng là người nhà quê đây này, để cho các bạn cùng chơi. Bài học đầu tiên của cuộc đời về thế nào là "bọn nhà quê", trong đó có cả bà, có mẹ và nhiều người họ hàng khác nữa mà hàng tháng vẫn lếch thếch đi chân đất đạp xe 70 km mang con gà, quả trứng lên thành phố cho gia đình mình thời đói khổ bao cấp.
Họ hàng ở quê đông, thi thoảng có các cháu đến tuổi thi đại học đều lên nhà mình ở nhờ những ngày thi. Mình nhận thấy rõ được nét mặt bởi tự ti, bởi sợ làm phiền, bởi tiếp cận những thứ gọi là văn minh trong ngôi nhà thành phố lẩn khuất trong ánh mắt "Người nhà quê". Sao thấy các cháu mình thiệt thòi quá.
Có lần thấy toilet hằn vết dép bẩn dẫm lên bệ, mình chỉ nhắc đùa: "Đứa nào đi cả dép lên bệ xí là cẩn thận trơn ngã vỡ mặt, đi thi giám thị không nhận ra mà cho vào phòng đấy nhá!"
Đứa cháu nó sợ nhịn đi toilet liền mấy ngày, mình bị mẹ mắng một trận tơi tả.
Dạo lâu lâu, mình đứng xếp hàng rút tiền ATM đầu Bờ Hồ, chỉ có ba người, đứng trước mình là một bác đứng tuổi ăn mặc tuềnh toàng. Bỗng đâu có một anh sơ mi áo trắng cổ cồn hùng hổ phi thẳng lên sát cột. Bác già nhắc:
- Ra sau xếp hàng đi cháu. Văn minh một tý thì ai cũng nhanh.
Anh này bị mấy người nhìn soi mói có vẻ xấu hổ bèn hỗn hào vặc lại:
- Văn minh là cái gì?
Bác già cũng giở mặt luôn:
- À thằng này láo nhỉ. Văn minh là gì à, văn minh là bom nguyên tử, là biết xếp hàng nhá. Cút ...
Ông cụ túm ngay cổ áo lôi xềnh xệch anh "sơ mi áo trắng cổ cồn - văn minh chưa biết, mặt XXX vênh vang".
Cái gọi là "văn minh" nhân loại nó ập vào xứ sở này có vẻ gấp gáp như nhồi vịt. Tất thảy hoang mang đón nhận và học hỏi từ A Bờ Cờ văn minh. Từ cách biết xếp hàng, đi cầu thang máy, dừng đèn đỏ, không ngồi xổm, xỉa răng cho đến cao sang uống rượu vang hút xì gà...
Nếu bạn đi tới sân bay quốc tế Nội Bài một chiều muộn nào đó và thấy các cô, các bà cư dân quanh đó tay lăm lăm bát bột bên các cháu thiếu nhi không mặc quần, tuột thang máy lên lên xuống xuống, hãy vui vẻ nhắc nhở các bà không nên như vậy hơn là cười khẩy hay về kể cả viết lên báo về "một hiện tượng đáng xấu hổ" người Việt.
Nhiều nhà văn hóa đạo đức luôn lo lắng cô hoa hậu, anh ca sĩ nọ làm mất bản sắc dân tộc. Cứ treo giải một triệu đô la Mỹ cho các nghệ sĩ, đố họ làm mất được bản sắc, mất được vào mắt.
Việt Nam là Việt Nam!